Sociaal kapitaal

We moeten bezuinigen. In geld uitgedrukt althans. Het eerste Kabinet-Rutte, dat er nu op zeker aan lijkt te komen, heeft dat op voorhand volstrekt duidelijk gemaakt. Maar elke andere combinatie had hooguit tot een ander aantal miljarden kunnen komen en wellicht ook andere posten aangegeven. In alle media gaat het daar over. Terwijl juist die discussie feitelijk steeds minder relevant wordt.

Waarover we het eigenlijk moeten hebben is waarde. En da's al lang niet meer hetzelfde. Zeker niet, dat heeft de geldcrisis wel duidelijk gemaakt. Kapitaal uitdrukken in termen van geld, is ook eigenlijk iets van het industriele tijdperk. Maar het produceren van auto's is iets heel anders dan het produceren van kennis. Het kennistijdperk luistert daarom ook naar andere wetmatigheden. Op tal van manieren werd dat de afgelopen periode binnen ons netwerk nog eens bevestigd.

In de opdrachtensfeer bijvoorbeeld, waren er management development en organisatieontwikkelingsprogramma's, waar het steeds ging om een hele andere vorm van kapitaal: sociaal kapitaal. Die vorm van kapitaal groeit onder de kwaliteit van de relatie tussen ambtenaar, politicus en burger. Dat begint ergens bij een goed stukje (Vak)werk leveren ('excellente dienstverlening'), maar gaat uiteindelijk om verbinding en vertrouwen. De drie Rijnlandse V's dus, zo werd nog eens heel erg duidelijk tijdens de meesterproef aan het eind van het door DeLimes begeleide ontwikkelingstraject in Alphen aan den Rijn.

Geld is eigenlijk veel te belangrijk gemaakt. Zozeer zelfs, dat we de doelmatigheid van de overheids'bestedingen' tot uitgangspunt van het organiseerproces hebben gemaakt. In plaats van het creeren van een waardevolle samenleving. Met zeer kostbare management bureaucratie en kwijnend burgerschap tot gevolg. En met gelijktijdige vernietiging van sociaal kapitaal, wat zich onder andere uit in een pijlsnel afnemend vertrouwen van de burger in zijn eigen overheid.

Overheden doen er juist nu goed aan zich te ontworstelen aan de 20e eeuwse managementlogica van organiseren en zich te herbezinnen op hun rol bij de vorming van sociaal kapitaal in de samenleving. En dat hoeft helemaal niet meer geld te kosten. Integendeel. Dat bespaart juist op geld. Meteen al, zoals Alphen bewees door dingen die toch opgelost moesten worden op een Rijnlandse manier beet te pakken. Uiterst leerzaam; geld voor trainingen wordt zo wel heel effectief besteed.

Dat het om Vertrouwen gaat, onlosmakelijk verbonden aan Vakmaschap en Verbinding, mochten we zelfs optekenen uit de mond van Francis Fukuyma, die op uitnodiging van het instituut voor wijsbegeerte ISVW afgelopen maand een lezing hield in het door DeLimes vaak gebruikte filosofiehotel in Leusden. Opmerkelijk, want Fukuyma is ook de man die beweert dat er geen beter alternatief is voor de liberale democratie en daaraan gekoppelde vrije markt (The End of History), wat de neocons in Amerika veel wind onder de vleugels gaf. Inmiddels is ook hem wel duidelijk dat dat allerminst leidt tot de Anglo-Amerikaanse ordening van samenleving en spelers op die markt. Vertrouwen is de beslissende factor, aldus Fukuyama in recenter werk (Trust). Hij vergeleek daarbij veelbetekend 'low trust' Detroit met 'high trust' Silicon Valley om aan te geven waar het om gaat in deze tijd.

Ook in eigen kring waren er weer verfrissende geluiden. Zo organiseerd Peter Roumaat een Werkplaats in de Creatieve Fabriek in Hengelo (OV), waarin het ging om het verband tussen het veelbesproken Nieuwe Werken (#HNW) en, wat wij bij DeLimes noemen: Nieuw Organiseren. Duidelijk werd dat de aanloop naar de huidige (kennis)revolutie werd gevormd door het automatiseren van de oude manier van werken, een doorgeschoten rationele manier van doen die op een weinig betere kwalificatie kan rekenen dan Intensieve Menshouderij. De daarbinnen getomtommiseerde mens is nauwelijk nog in staat tot zelfstandig werken zoals dat wel vereist is in #HNW. Het zijn dan ook vaak de niet-getomtommiseerden zoals zin'ers (zelfstandigen in een netwerk) die hier voor de vernieuwing zorgen. Dankzij de vaak in het anarchistische domein ontwikkelde social media en andere hulpmiddelen.

Als exponent daarvan sprak aan het eind van de Werkplaats Martijn Aslander, auteur van het boek Easycratie. Hij verklaarde de banken feitelijk al failliet, ze weten het alleen zelf nog niet. In onze tijd (door de meesten nog toekomst genoemd) gaat het namelijk niet om monetair kapitaal, maar om - daar is-ie weer - sociaal kapitaal. En daar hebben die banken maar heel weinig van. Sociaal Kapitaal = Netwerken + Reputatie + Zichtbaarheid, aldus Martijn. En het mooie van het sociale kapitaal is: hoe meer je ervan uitgeeft, hoe meer je ervan krijgt.

Op 8 oktober is hij weer te beluisteren. Hij gaat dan tijdens de DeLimes netwerkbijeenkomst in Zwolle weer in gesprek met ondergetekende. Daarbij gaat het ongetwijfeld ook weer over de relatie tussen Rijnlands en de toekomst. Of het heden, zo u wilt. Gastheer is namelijk het Deltion College, waar de toekomst als het goed is al is begonnen.