Rijnlands Model

De Fransman Michel Albert (1930) muntte het woord ‘Rijnlands Model’ voor het eerst in zijn boek Capitalism contra Capitalism in 1991. Na de val van de Berlijnse Muur in 1989 werden er twee vormen van kapitalisme expliciet zichtbaar: het Anglo-Amerikaanse en het Rijnlands-Europese. In de Anglo-Amerikaanse variant staat de beurswaarde van het bedrijf centraal en daarmee de handel in het bedrijf (Wall Street). In de Rijnlandse variant staat de handel in de fysieke producten en diensten centraal (Main Street). Je kunt inderdaad veel geld verdienen aan bedrijven die in financiële zin nog nooit wat hebben gepresteerd (zoals World Online, Facebook en Twitter). In de volksmond spreekt men dan ook wel schertsenderwijs over casino-kapitalisme, formeel noemen we het ‘geld met geld’ verdienen. De splitsing van de ABNAmro was vooral een goed idee voor de aandeelhouders: medewerkers en klanten schoten er niets mee op.

In de Rijnlandse variant staan de producten/diensten die worden geleverd aan ‘Main Street’ centraal in het voortbrengingsproces en daarmee ook de verbinding met de klanten/cliënten/burgers/studenten (de werkgemeenschap). In de en/en variant zien we nogal eens dat niet-beursgenoteerde organisaties de Angelsaksische manier van organiseren omarmen waarbij het hoofdkantoor zich gaat gedragen als een hol-ding en de vestigingen gaat aansturen zonder inhoudelijke kennis als business-units en vervolgens zelf geld met geld probeert te verdienen: Vestia (woning-coöperatie),  Amarantis (MBO-onderwijs) en Philadelphia (Zorg) zijn wel sprekende voorbeelden.

Duidelijk zal zijn dat het maken van heldere keuzes over besturingsfilosofie, strategie en inrichting van een organisatie essentieel zijn. Rijnlandse en Anglo-Amerikaanse varianten komen overigens aan weerszijde van de grote plas voor. Wijdverbreid misverstand is dat Rijnlands handig zou voor kleinere organisaties en dat grote organisaties bij voorkeur gedijen bij een centralistisch Anglo-Amerikaans regime (‘Wie de baas is mag het zeggen’). De Rijnlandse variant heet: klein binnen groot. Er leiden immers vele wegen naar Rome.